TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI KAYNAK SİTESİ

Edebiyat'a dair her şey alikaramanhoca.com 'da

Üyelik Girişi
KAHRAMAN KADINLARIMIZ
TÜRK BASINININ TARİHSEL GELİŞİMİ
EDEBİYAT KONU ANLATIM VE SORU ÇÖZÜM VİDEOLARI
TYT-AYT ÖNEMLİ HATIRLATMALAR
SINIFLARA GÖRE DERS NOTLARI
TÜRKÇE (DİL VE ANLAM BİLGİSİ)

SIFAT(ÖN AD)

SIFAT(ÖN AD)

  • İsimlerin niteliklerini, ne durumda olduklarını, sayılarını, ölçülerini gösteren sözcüklerdir. Bir sözcüğün sıfat olabilmesi için bir ismi nitelemesi veya belirtmesi gerekir.
  • Sıfatlar çekim eki almaz. Çekim eki alan niteleme sıfatı, adlaşmış sıfat; belirtme sıfatı ise zamir olur.

 

“Büyük insanlar fikirleriyle topluma yön verir.” Bu cümlede “büyük” sözcüğü niteleme sıfatıdır. Bunu “büyükler” şeklinde çekim eki getirerek kullandığımızda bu sözcük adlaşmış sıfat olur.

“Bazı insanların ne yapmaya çalıştığı belli olmaz.” Bu cümlede ise “bazı” sözcüğü belirtme sıfatıdır. Bu sözcüğü “bazıları” şeklinde çekim ekiyle kullandığımızda “bazıları” sözcüğü zamir olur.

SIFAT ÇEŞİTLERİ

1. Niteleme Sıfatı:
 Renk, durum, biçim bildiren sıfatlardır. İsme sorulan “nasıl?” sorusunun cevabıdır.

Etrafımız kurumuş yapraklarla doluydu.

Şu yalan dünyanın vefası yoktur.
NOT: ÇEKİM EKİ ALAN NİTELEME SIFATI ADLAŞMIŞ SIFAT OLUR.

2. Belirtme Sıfatları:

a) İşaret Sıfatı: İsimleri işaret yoluyla belirten sıfattır.

“bu, şu, o, öteki, beriki, buradaki, şuradaki…”

İsme sorulan “hangi” sorusuna cevap verir.

 “Buradaki kitapların hepsini okudum.”

“Arkadaşların şu uçakla gelecek.”

 

b) Belgisiz Sıfat: İsimleri belirsiz olarak bildirir.

“bazı, her, hiçbir, başka, bir, bütün, çok, az, fazla…”

“Yaşar Kemal, birçok romanında Çukurova’dan söz eder.”

Not: “bir” sözcüğü cümledeki kullanımına göre sayı veya belgisiz sıfat olabilir. "

“Oyuncu bu takımda bir yıl kaldı. (sayı sıfatı)

Bir gün size uğrayabilirim.”(belgisiz sıfat)


c)
 Soru Sıfatı: İsimlerin anlamlarını soru yoluyla tamamlayan sıfattır.

Soru sıfatına verdiğimiz cevap da sıfattır. “hangi, kaç, nasıl, ne kadar?”

“Bu işi bitirmek için size kaç saat yeter?”

“Nasıl bir araba almak istiyorsun?

 

d) Sayı sıfatları:

1. Asıl sayı sıfatı: İsimlerin sayılarını bildirir. “Kaç?” sorusuna cevap verir.

“Eve giderken iki güvercin gördüm.”

2. Sıra sayı sıfatı: Asıl sayı sıfatına (i)nci eki getirilerek yapılır. İsimlerin sırasını bildirir. (i)nci eki yerine (.) “nokta” işareti de kullanılabilir. “Kaçıncı?” sorusuna cevap verir.

Sınıfta ikinci sırada oturuyordu.

3. Üleştirme sayı sıfatı: Bölme, paylaştırma ifade edilen sıfattır.

“Kaçar” sorusuna cevap verir.

İşçiler onar bin lira aldı.

Çocuklara ikişer şeker verdi.

NOT: Üleştirme sayı sıfatları yazıyla yazılır.

3’er >yanlış

Üçer >doğru

4. Kesir sayı sıfatı: Bir varlığın parçalarını belirten sıfattır. “Kaçta kaç?” sorusuna cevap verir.

Şirketin yüzde on hissesi babama düştü.

Herkes yemekte yarım ekmek yedi.

5. Topluluk sıfatları: Aralarında yakınlık, akrabalık bildiren bir topluluğu ifade eder.

Onların üçüz çocukları vardı.

İtalya’da bir anne yediz çocuk doğurmuş.

SIFATLARDA PEKİŞTİRME

1. Niteleme sıfatlarında sıfatın ilk sesli harfine kadar olan bölüm alınıp “m, p, r, s” ünsüzlerinden biri eklenerek oluşan ses parçası ön ekmiş gibi niteleme sıfatının önüne getirilir.

Simsiyah, sapsarı, masmavi…

Not: Pekiştirme hecesi bazen bir ünlü ile genişletilebilir.

Sapasağlam, çepeçevre, yapayalnız…

 2. İkilemeler yoluyla yapılır.
Gittiğimiz otelde tatsız tussuz memekler vardı.
Bahçede türlü türlü meyve vardı.

3. mi soru edatıyla yapılır.
Sıcak mı sıcak bir insan
Güzel mi güzel bahçe

 

SIFATLARDA KÜÇÜLTME

Niteleme sıfatlarına “-ce, imsi, imtırak, -cik” ekleri getirilerek yapılır.

Küçücük çocuğa kocaman bir sepet taşıtıyorlardı.

Bu soğukta incecik elbise giyilir mi?

 

SIFATLARDA YAPI

Basit Sıfat: Yapım eki almayan sıfattır.

Annem üst katta oturuyor.

Cimri insanları sevmem.

 

Türemiş Sıfat: Yapım eki alan sıfattır.

Adanalı asker dün yolcu edildi.

Açık pencereyi kapat.

 

Birleşik Sıfat: Farklı şekilde yapılır.

1. Sıfat tamlamasına “-lı, -lık” eklerinden biri getirilerek yapılır.

Gül yüzlü bir afetti ki her busesi lale.

Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı.

2. Sıfat tamlamasında sıfatla isim yer değiştirir ve isme iyelik eki getirilir.

Gözü açık çocuk rakibini kısa sürede geçti.(açıkgöz)

Sütü bozuk insandan topluma fayda gelmez.(bozuk süt)

NOT: Bu ikisine kurallı birleşik sıfat da denir.


3. Diğer birleşik sözcüklerin oluşumu gibi iki sözcüğün birleşmesiyle oluşur.

Birkaç, birçok, boşboğaz (insan)

 

ADLAŞMIŞ SIFAT

Niteleme sıfatları çekim eki aldığında adlaşmış sıfat olur. Niteleme sıfatıyla kurulan sıfat tamlamasında isim düşer niteleme sıfatı görevindeki sözcüğe çekim eki getirilir.

Çalışkanlar daha çok sevilir. (Çalışkan öğrenciler)

Zenginin malı, yoksulun çenesini yorarmış.(zengin insan, yoksul insan)

 

Not: Sıfatın türü ne olursa olsun, olduğu her yerde sıfat tamlaması vardır.

Not: Bir isim birden fazla sıfat alabilir.

Güzel bir ev> hem niteleme hem belirtme sıfatı almıştır.

Not: Soru kökünde “nitelenmiştir, belirtilmiştir” sözlerine dikkat etmek gerekir.

UNVAN SIFATI
Kişilerin meslek, makam, rütbe, lakap gibi sosyal statülerini belirten sözcüklerdir. İsimlerden önce de sonra da kullanılabilir.

Doktor Bülent
Ahmet Paşa
Can Bey
Ayşe Hanım
Yüzbaşı Cengiz Topel

ZAMİR, ZAMİR ÇEŞİTLERİNE ULAŞMAK İÇİN TIKLAYINIZ!!!

İSLAMİ DÖNEM İLK DİL VE EDEBİYAT ÜRÜNLERİ
TÜRK EDEBİYATININ DÖNEMLERİ