SÖZCÜKTE ANLAM
1. Temel Anlam: Bir sözcüğün tek başına kullanıldığında düşündürdüğü anlamdır. Her sözcüğün bir temel anlamı vardır. Konuluş anlamı da denir. O sözcüğün doğuş anlamıdır.
Örnek: “kanat” sözcüğü “uçma organı” anlamında kullanıldığı her yerde temel anlamda kullanılmıştır.
2. Yan Anlam: Bir sözcüğün anlamı, gerçek anlamda karşıladığı varlığa( işlev, şekil gibi) benzerlik ilgisinden dolayı başka bir varlığa verilmişse bu, o sözcüğün yan anlamı olur.
Örnek:
3. Mecaz Anlam: Sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı anlamdır. Sözcük mecaz anlam kazandığında soyutlaşır.
Örnek:
4. Terim Anlam: Herhangi bir bilim, sanat, meslek, spor dalıyla ilgili özel bir kavramı karşılayan sözcüklerdir.
UYARI: Sözcüğün terim anlam olup olmadığını cümledeki kullanımı belirler.
Örnek:
SÖZCÜKLERDE ANLAM İLİŞKİSİ:
1. Eş Anlamlı Sözcükler: Yazılışı farklı, anlamı aynı kelimelerdir. Bu sözcükler her zaman birbiri yerine kullanılabilir. Bu sözcüklerden biri genellikle yabancıdır.
Örnek:
Örnek:
Örnek:
UYARI 1: Sözcüğün olumsuzu o sözcüğün zıt anlamı olmaz.
UYARI 2: Karşıtlık, sözcüğün cümlede kullanıldığı anlama göre değişir.
Örnek:
4. Sesteşlik(eş seslilik): Yazılışları aynı, anlamları farklı sözcüklerdir.
Örnek:
UYARI: Sesteş sözcükler arasında hiçbir anlam ilgisi bulunmaz.
Bu cümlelerdeki “ayak” sözcükleri arasında yan anlamlılık ilişkisi vardır. Bunlar, sesteş değildir.
5. Nitel ve Nicel Anlam:
Nitel Anlam: Belli bir ölçülebilirlik özelliğine sahip olmayan sözcüklerdir. Bu sözcüklere “nasıl?” sorusu sorulabilir.
Nicel Anlam: Ölçülebilen, sayılabilen değerler bildiren sözcüklerdir.
UYARI: Nitel anlam mı nicel anlam mı olduğu cümledeki kullanım anlamına göre değişir. Aynı sözcük bir cümlede nitel anlam verirken başka bir cümlede nicel anlam verebilir.
Örnek:
6. Soyut- Somut Anlam:
Soyut Anlam: Beş duyumuzdan herhangi biriyle anlayamadığımız, varlığını zihinsel olarak veya kalben kabul ettiğimiz sözcüklerdir.
UYARI: Bir sözcük her zaman soyut olamayacağı gibi somut da olamaz.
Bir işte de onun parmağı olmasa şaşarım.(soyut)
Parmakları eğrilmiş.(somut)
Somut Anlam: Beş duyumuzdan herhangi biriyle algıladığımız sözcüktür.
Kitap, kalem, ağaç…
UYARI: Soyut anlamlı bir sözcük, somut anlamlı sözcüğün özellikleriyle anlatılarak somut anlam kazanabilir.
Örnek:
7. Dolaylama: Bir sözle anlatılabilecek bir varlığın, kavramın birden fazla sözle anlatılmasıdır.
ANLAM AKTARMALARI
1. Deyim aktarmaları:a) İnsandan doğaya aktarma: İnsan dışındaki varlığa insana ait bir özelliğin verilmesidir.
Örnek: Bahçedeki tüm ağaçların keyfi kaçmıştı.
Rüzgârlar şarkı söyler söğütlere her akşam.
Çocuk, onu koparacağı sırada mor menekşe: “Bana dokunma!” diye bağırdı.
b)Doğadan insana aktarma: İnsan dışındaki varlıklara ait özelliklerin insana aktarılmasıyla yapılır.
Örnek: Babam birden kükredi.
Kızı sonunda bir kazmaya verdiler.
c)Doğadan doğaya aktarım: Doğada bulunan bir varlığın özelliğinin başka bir varlığa verilmesiyle oluşur.
Örnek: Bir aslan miyav dedi, minik fare kükredi.
d)Duyular arası aktarma: Bir duyunun başka bir duyuya ait durumu ifade etmek için kullanılmasıdır.
Örnek: Resimlerinde sıcak renkler kullanmaktan hoşlanır.
Sanatçı, kadife sesiyle tüm dinleyenleri büyüledi.
2. Ad Aktarması(Mecazı Mürsel):
Benzetme ilgisi olmadan, başka bazı ilgilerle, bir sözün başka bir söz yerine kullanılmasıyla oluşturulan mecazlardır.
İç -dış ilgisi
Üstünü çıkarıp yatağa uzandı.
Evde ne zamandır kazan kaynamıyor.
Parça - bütün ilgisi
Bir hilal uğruna ya Rab ne güneşler batıyor.
Neden - sonuç ilgisi
Hay mübarek! Bereket yağıyor.
Sanatçı - eser ilgisi
"Davetlilere piyanosuyla önce Çaykovski, sonra Mozart çaldı."
"Şimdi de biraz Yakup Kadri okuyalım mı?"
Yer, yön, bölge, çağ - insan ilgisi
Eve haber verip geleyim.
Batı ve Doğu, inanç ve felsefe yönünden birbirini etkilemiştir.
Soyut - somut ilgisi
"Gençlik; kafası ve yüreğiyle toplumun güvencesidir."
"Gençler" yerine soyut olan "gençlik"; "düşünce" yerine somut olan kafa; "cesaret, duygu" kavramları yerine somut olan "yürek" kullanıldı.
SÖZCÜK ÖBEKLERİNDE ANLAM İÇİN TIKLAYINIZ!!!