ROMAN

♦ Roman; yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların zamana ve kişiye bağlanarak anlatıldığı uzun anlatılardır.

♦ Roman yazarı, yaşamdan seçtiği öğeleri değiştirip dönüştürerek yeniden düzenler, hayal gücüyle bunlara yeni bir biçim ve anlam kazandırır.

♦ Olay, kişi, yer ve zaman ayrıntılara inilerek anlatılır.

♦ Romanın anlatımında mektup, günlük, anı gibi edebî türlerden yararlanılabilir. Buna Halide Edip Adıvar’ın Handan adlı romanı örnektir.

♦ Anlatımda ilahi, gözlemci, kahraman bakış açılarından biri ya da birkaçı kullanılabilir.

♦ Romanların anlatımında; Cumhuriyet Dönemi’nde montaj, bilinç akışı, laytmotif (sık tekrar eden motif), iç monolog gibi modern anlatım teknikleri de kullanılmaya başlanmıştır.

♦ Romanın dünya edebiyatındaki ilk örneği, İspanyol yazar Cervantes’in Don Kişot adlı eseridir.

♦ Türk edebiyatındaki ilk yerli roman Şemsettin Sami’ye ait olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat‘tır.

♦ İlk edebî roman Namık Kemal’in İntibah adlı romanıdır.

ROMANIN ÖĞELERİ

a. Olay Örgüsü

Okurun ilgi ve dikkatini uyanık tutan temel öge, olay örgüsüdür. Roman bir ana olay çevresinde gelişen birçok yardımcı olayın öykülenmesidir. Romanda olaylar geniş ve ayrıntılı olarak ele alınır.

b. Kişi

Her roman insanı anlatır. Kahramanları hayvan olan romanlarda bile anlatılan simgeleştirilmiş insan yaşamıdır. Romanda insan öğesi tipleştirme ve karakter çizme yoluyla verilir. Tip, genel ve evrenseldir. Karakter ise kendine özgüdür. Tipleştirmedeki abartma, karakter çizmede görülmez. Kişi sayısı öyküye göre daha fazladır.

c. Yer

Romanda her olay belli bir yer ve çevrede geçer. Çevre olayların gelişmesinde, tip ve karakterlerin verilmesinde önemli işlevler üstlenir.

d. Zaman

♦ Romanda olayların başlaması ile bitmesi arasındaki sürece zaman denir. Olaylar bu zaman dilimi içerisinde gerçekleşir. Bazı romanlarda olay veya durum sondan başa doğru gelişebilir.

♦ Romanda zaman kurmaca bir öğedir. Anlatma esasına bağlı bütün metinlerde olduğu gibi, romanda da zaman, eylem kipleri ile anlatılır.

♦ Romanlarda iki türlü zaman vardır. Birincisi olayların yaşandığı, kişilerin içinde bulunduğu şimdiki zamandır. Buna gerçek zaman denir. İkincisi romandaki kişilerin geçmişini hatırlaması üzerine geçmişten içinde bulunulan ana kadar geçen zamandır. Buna kozmik zaman adı verilir.

ROMAN TÜRLERİ

a. Konularına Göre

a.1. Serüven (Macera) Romanı

Okuru heyecanlandırıp gerilim içinde tutan romanlardır.

Robinson Crusoe (Daniel Defoe),

Monte Kristo Kontu (Alexandre Dumas Pere),

Moby Dick (Herman Melville),

İnce Memed (Yaşar Kemal) vb.

a.2. Tarihî Roman

Tarihsel olayları anlatan romanlardır. Bu türün kurucusu olarak İskoç yazar Walter Scott gösterilir. Türk edebiyatında ilk tarihi roman Cezmi’dir. (Namık Kemal)

Devlet Ana (Kemal Tahir),

Savaş ve Barış (Tolstoy),

Üç İstanbul (Mithat Cemal Kuntay),

Abdülhamit Düşerken (Nahit Sırrı Örik) vb.

a.3. Psikolojik Roman

Ruh çözümlemelerine yer veren romanlardır. Türk edebiyatında ilk psikolojik roman Eylül’dür.

Eylül (Mehmet Rauf),

Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (Peyami Safa),

Bir Tereddüdün Romanı (Peyami Safa) vb.

a.4. Sosyal Roman

Toplum yaşamını veya toplumdaki ihtilaller, sınıf kavgaları, ırkçılık, köyden şehre göç, yoksulluk gibi olayları konu edinen romanlardır. Toplumda yer bulan olgu ve olaylar, gelenek ve görenekler bu roman türünde ele alınır.

Sosyal roman üç farklı şekilde karşımıza çıkar:

a.4.1. Töre Romanı: Gelenek ve görenek ağırlıklı romanlardır. Sinekli Bakkal (Halide Edip Adıvar)

a.4.2. Tezli Roman: Belli bir düşünceyi savunan romanlardır. Zehra (Nabizade Nazım), Yaban (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)

a.4.3. Köy Romanı: Kişileri köyde yaşayan, köylünün dünya görüşü doğrultusunda oluşturulan romanlardır. Karabibik (ilk köy romanı, Nabizade Nazım) Küçük Paşa (Ebubekir Hâzım Tepeyran)

a.5. Egzotik Roman

Yabancı ülkelerin, uzak yerlerin yaşam tarzını, doğasını, insanlarını anlatan romanlardır.

Azade, İzlanda Balıkçısı (Piyer Loti),

Nilgün (Refik Halit Karay) vb.

a.6. Polisiye Roman

Polisiye romanlar; bir cinayeti, bir suçu aydınlatmak amacıyla yazılan romanlardır. “Cinayet romanı”, “dedektif romanı” gibi adlar da alır. Edgar Allan Poe bu tür romanların öncüsüdür. Edgar Allan Poe’nun 1841’de yayımlanan “Morg Sokağı Cinayeti” adlı romanı ilk polisiye romandır. Sir Arthur Conan Doyle’un yarattığı Sherlock Holmes tipi polisiye romanın simgesi olmuştur. Türk edebiyatında ilk polisiye romanı Esrar-ı Cinayât adlı eseriyle Ahmet Mithat Efendi yazmıştır. Günümüz Türk edebiyatında ise Ahmet Ümit polisiye roman türünde başarılı örnekler vermiştir.

a.7. Biyografik Roman

Bir sanatçı ya da önemli bir kişinin hayatını anlatan romanlardır.

Bir Bilim Adamının Romanı (Oğuz Atay) vb.

a.8. Otobiyografik Roman

Yazarın kendi hayatını kurmaca bir gerçeklikle ele aldığı romanlardır.

Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (Peyami Safa)

a.9. Fantastik Roman

Gerçekliğe bağlı kalmadan sınırsız bir hayal gücüyle oluşturulan romandır. Bu romanların kurmaca dünyası gerçekte olmayan ve olması da mümkün olmayan bir dünyadır. Bilim kurgu romanlarıyla aralarındaki fark budur.

Yüzüklerin Efendisi (J. R. R. Tolkien), Harry Potter(J. K. Rowling) vb.

a.10. Bilim Kurgu Romanı

Düş ya da kurgu yoluyla oluşturulan, gelecek zamanları konu alan, günü-müzdekinden farklı bilim ve teknikleri kullanan, insan ve toplumları anlatan roman türüdür. Jules Veme bu türün ilk örneklerini vermiştir.

Ay’a Seyahat, Denizler Altında Yirmi Bin Fersah, Seksen Günde Devri Âlem (Jules Veme).

1984 (George Orwell).

Yeni Dünya (Aldous Huxley) vb.

b. Sanat Anlayışı ve Akımına Göre

b.1. Romantik Roman

Duygularını, anı ve izlenimlerini romantik bir bakış açısıyla kaleme alan sanatçıların romanlarıdır.

Genç Werther’in Acıları (Goethe),

Graziella (Lamartine) vb.

b.2. Realist Roman

Gerçeğin yansıtılmasına önem verilerek yazılan romanlardır. Türk edebiyatındaki ilk realist roman Araba Sevdası’dır (Recaizade Mahmut Ekrem).

Balzac, Stendhal, Flaubert, Dostoyevski, Tolstoy, Dickens gibi realist yazarların ele aldığı yapıtlar bu türdedir.

b.3. Natüralist Roman

Natüralist roman türü, bilimdeki deney yöntemini romana uygulamak isteyen natüralist yazarların romanlarıdır. Türk edebiyatında ilk natüralist roman Nabizade Nazım’ın Zehra adlı eseridir.

Nana, Meyhane, Germinal, Toprak (Emile Zola) vb.

b.4. Postmodern Roman

Postmodern Roman, dilin “gerçekliği temsil eden değil, kuran bir yapı” olduğu önermesinden hareket eden roman anlayışıdır. Bu tür romanlarda, “Anlamı üreten okurdur.” düşüncesi ortaya çıkar. Postmodern roman, klasik roman anlayışından uzaktır, anlatı olay örgüsü üzerine kurulmaz.

Tehlikeli Oyunlar, Tutunamayanlar (Oğuz Atay),

Benim Adım Kırmızı, Kara Kitap (Orhan Pamuk),

Puslu Kıtalar Atlası (Ihsan Oktay Anar),

Sevgili Arsız Ölüm (Latife Tekin),

Gece (Bilge Karasu) vb.


Nehir Roman

Bir kimsenin, ailenin ya da topluluğun, belli bir zaman dilimi içerisindeki yaşam ve yaşayışını birbirinin devamı şeklinde sunan seri eserlere nehir roman adı verilir.

Türk edebiyatında bu tür romanların öncüsü Yakup Kadri Karaosmanoğlu’dur.

Tarık Buğra’nın Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da romanları;

Nihal Atsız’ın Bozkurtların ölümü, Bozkurtlar Diriliyor romanları;

Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Kapı, Kilit, Anahtar romanları.

Popüler Roman Nedir?

Sanat değeri taşımayan, ticari bir kaygıyla kaleme alınmış romanlara popüler roman (yığın romanı) denir.