DİVAN NESRİ

Divan edebiyatında, şiir ağırlıklı olmakla birlikte, nesre (düzyazıya) de yer verilir.

Düzyazıya "inşa", yazara "münşi" denirdi. "Münşeat" terimi de "düzyazılar" ("İnşa"nın çoğulu) anlamında kullanılırdı.

Nesir sözcüğü, "yaymak, saçmak, dağıtmak" demektir.

Bugün 'düzyazı' terimiyle karşılanmaktadır, nesir yazarlarına da eskiden "nâsir" denirdi.

Divan Nesri'nin Genel Özellikleri

• Arap ve İran edebiyatlarının etkisindedir.
• Ne anlatıldığından çok nasıl anlatıldığı önemsenmiş, söyleyiş güzelliğine önem verilmiştir.
• Dili yabancı sözcük ve tamlamalarla yüklüdür. Söz sanatlarına ve mecazlara çok fazla yer verilir.
• Cümleler uzundur. Paragraf düzeni yoktur.
• Şiirdekine benzer ahenk oluşturulmaya çalışıldığı için secilere (uyaklı sözlere) yer verilmiştir.
• Noktalama işareti kullanılmaz.
• Dini-ahlaki konular ağırlıklı olarak işlenir. Tarihi olaylar, gezi izlenimleri, toplumsal sorunlar, bireysel duygular gibi konuların da işlendiği olur.

Divan Nesri'nin Bölümleri:

Düzyazı, dili ve üslubu açısından üç bölüme ayrılır:

a)Sade Nesir

Bilgilendirmek için, yalın, sanatsız bir dille yazılan yapıtlardan oluşur. Genel olarak tefsir ve hadis kitapları, din ve tasavvuf konularında yazılanlarla tarih, menakıpname ve destan niteliği taşıyan yapıtlar bu türdendir. Mercimek Ahmet'in "Kâbusname" adlı eseri sade nesrin başarılı bir örneğidir.

Seydi Ali Reis'in Mir'atü'l-Memalik adlı gezi yazısı (16. yüzyıl)

Sehi Bey'in Heşt Behişt adlı şuara tezkiresi (16. yüzyıl)

Aşıkpaşazade'nin Tevarih-i Al-i Osman (Osmanlı Tarihi adlı eseri (15. yüzyıl)

Mercimek Ahmed'in Kabusname tercümesi (15. yüzyıl)

Kul Mes'ut'un Kelile ve Dimme tercümesi (14. yüzyıl)

Evliya Çelebi Seyahatnamesi (17.yüzyıl). Bu eserleri sade nesre örnek gösterebiliriz.

b) Orta Nesir:

Günlük konuşma dilinden ayrılmış, zaman zaman süslü nesrin niteliklerini taşımakla beraber; anlatılmak isteneni, anlaşılır bir şekilde ortaya koyan nesirdir. Öğretici bir amacı olan, bilim ve kültür konularında yazılmış yapıtların çoğu orta nesir niteliğini taşır.

c) Süslü (Sanatlı) Nesir:

Hüner ve marifet göstermek amacıyla yazılmış, Arapça, Farsça sözcük ve tamlamalarla yüklü, "seci"lerin kullanıldığı, söz ve anlam oyunlarıyla dolu, bağlaçlarla uzayıp giden cümlelerle örülmüş, anlaşılması oldukça zor bir özellik vardır. Süslü nesrin ilk örneğini Sinan Paşa "Tazarruname" adlı yapıtıyla kaleme almıştır.
                                                                    
                                                                 (Bazı kısımlarda alıntı yapılmıştır.)

Tezkire: Şairlerin veya herhangi bir meslekten kişinin biyografilerini bir araya getiren eserlerdir.
Divan edebiyatında şairlerin hayatlarını anlatan bu eserlere "Şuara Tezkiresi" denir.

Münşeat: Mektupların veya süslü nesir yazılarının toplandığı mecmualara verilen genel addır.

Seyahatname: Gezi yazısı (Evliya Çelebi Seyahatnamesi)

Letaifname: Mizah edebiyatımıza ait latifeleri toplayan kitapların genel adıdır.

Sefaretname: Elçi olarak yabancı ülkeye gönderilen kişilerin oradaki siyasi gözlemlerini anlattığı eserlerdir. 28 Mehmet Çelebi'nin Fransa Sefaretnamesi önemlidir.

Siyasetname: Devleti yöneten kişilere siyasi ve ahlaki alanlarda öğütlerin verildiği didaktik eserlerdir.