SIFAT(ÖN AD)
“Büyük insanlar fikirleriyle topluma yön verir.” Bu cümlede “büyük” sözcüğü niteleme sıfatıdır. Bunu “büyükler” şeklinde çekim eki getirerek kullandığımızda bu sözcük adlaşmış sıfat olur. “Bazı insanların ne yapmaya çalıştığı belli olmaz.” Bu cümlede ise “bazı” sözcüğü belirtme sıfatıdır. Bu sözcüğü “bazıları” şeklinde çekim ekiyle kullandığımızda “bazıları” sözcüğü zamir olur. |
SIFAT ÇEŞİTLERİ Etrafımız kurumuş yapraklarla doluydu. Şu yalan dünyanın vefası yoktur. |
2. Belirtme Sıfatları: a) İşaret Sıfatı: İsimleri işaret yoluyla belirten sıfattır. “bu, şu, o, öteki, beriki, buradaki, şuradaki…” İsme sorulan “hangi” sorusuna cevap verir. “Buradaki kitapların hepsini okudum.” “Arkadaşların şu uçakla gelecek.”
b) Belgisiz Sıfat: İsimleri belirsiz olarak bildirir. “bazı, her, hiçbir, başka, bir, bütün, çok, az, fazla…” “Yaşar Kemal, birçok romanında Çukurova’dan söz eder.” Not: “bir” sözcüğü cümledeki kullanımına göre sayı veya belgisiz sıfat olabilir. " “Oyuncu bu takımda bir yıl kaldı. (sayı sıfatı) “Bir gün size uğrayabilirim.”(belgisiz sıfat)
Soru sıfatına verdiğimiz cevap da sıfattır. “hangi, kaç, nasıl, ne kadar?” “Bu işi bitirmek için size kaç saat yeter?” “Nasıl bir araba almak istiyorsun?
d) Sayı sıfatları: “Eve giderken iki güvercin gördüm.” Sınıfta ikinci sırada oturuyordu. “Kaçar” sorusuna cevap verir. İşçiler onar bin lira aldı. Çocuklara ikişer şeker verdi. NOT: Üleştirme sayı sıfatları yazıyla yazılır. 3’er >yanlış Üçer >doğru Şirketin yüzde on hissesi babama düştü. Herkes yemekte yarım ekmek yedi. Onların üçüz çocukları vardı. İtalya’da bir anne yediz çocuk doğurmuş. |
SIFATLARDA PEKİŞTİRME 1. Niteleme sıfatlarında sıfatın ilk sesli harfine kadar olan bölüm alınıp “m, p, r, s” ünsüzlerinden biri eklenerek oluşan ses parçası ön ekmiş gibi niteleme sıfatının önüne getirilir. Simsiyah, sapsarı, masmavi… Not: Pekiştirme hecesi bazen bir ünlü ile genişletilebilir. Sapasağlam, çepeçevre, yapayalnız… 2. İkilemeler yoluyla yapılır. |
SIFATLARDA KÜÇÜLTME Niteleme sıfatlarına “-ce, imsi, imtırak, -cik” ekleri getirilerek yapılır. Küçücük çocuğa kocaman bir sepet taşıtıyorlardı. Bu soğukta incecik elbise giyilir mi?
|
SIFATLARDA YAPI Basit Sıfat: Yapım eki almayan sıfattır. Annem üst katta oturuyor. Cimri insanları sevmem.
Türemiş Sıfat: Yapım eki alan sıfattır. Adanalı asker dün yolcu edildi. Açık pencereyi kapat.
Birleşik Sıfat: Farklı şekilde yapılır. Gül yüzlü bir afetti ki her busesi lale. Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı. Gözü açık çocuk rakibini kısa sürede geçti.(açıkgöz) Sütü bozuk insandan topluma fayda gelmez.(bozuk süt) Birkaç, birçok, boşboğaz (insan)
|
ADLAŞMIŞ SIFAT Niteleme sıfatları çekim eki aldığında adlaşmış sıfat olur. Niteleme sıfatıyla kurulan sıfat tamlamasında isim düşer niteleme sıfatı görevindeki sözcüğe çekim eki getirilir. Çalışkanlar daha çok sevilir. (Çalışkan öğrenciler) Zenginin malı, yoksulun çenesini yorarmış.(zengin insan, yoksul insan)
Not: Sıfatın türü ne olursa olsun, olduğu her yerde sıfat tamlaması vardır. Not: Bir isim birden fazla sıfat alabilir. Güzel bir ev> hem niteleme hem belirtme sıfatı almıştır. Not: Soru kökünde “nitelenmiştir, belirtilmiştir” sözlerine dikkat etmek gerekir. |
UNVAN SIFATI Kişilerin meslek, makam, rütbe, lakap gibi sosyal statülerini belirten sözcüklerdir. İsimlerden önce de sonra da kullanılabilir. Doktor Bülent Ahmet Paşa Can Bey Ayşe Hanım Yüzbaşı Cengiz Topel |